Lezing MRA-directeur Emiel Reiding voor studenten Ruimtelijke Wetenschappen: ‘Crises vragen om oprechte, open discussies en harde keuzes’

De komende jaren moeten moeilijke keuzes worden gemaakt over de ruimtelijke inrichting van Nederland en van de Metropoolregio Amsterdam (MRA). De opgaven op gebieden als huisvesting, mobiliteit, landbouw, duurzaamheid, natuur en landschap zijn groot, net als de onzekerheden die daarbij horen. ‘Maar we moeten brutaal zijn. Moedig genoeg om te debatteren, brutaal genoeg om te beslissen.’ Dat zei MRA-directeur Emiel Reiding vrijdag 10 maart in een lezing voor studenten van de Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De lezing vond plaats tijdens de Geo Promotion Conference 2023. De stichting Geo Promotion organiseert congressen en andere bijeenkomsten om de belangstelling voor geografie en planologie in binnen- en buitenland te vergroten. Voordat Reiding directeur werd van de MRA was hij directeur van de Nationale Omgevingsvisie bij het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Historische context

In zijn lezing stond Reiding stil bij de positie van ruimtelijke ordening op de ministeries in Den Haag. Het opheffen van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer zorgde ervoor dat de rol van de overheid minimaal werd rond de ruimtelijke inrichting van het land. ‘Aangenomen werd dat Nederland compleet was’, sprak Reiding. Terwijl het bij ruimtelijke ordening gaat om het perspectief op lange termijn, over het voorkomen van problemen in de toekomst. Die mentaliteit heerste bepaald niet, zei Reiding, en dat heeft gevolgen gehad: alle ruimtelijke crises waar we nu mee te maken hebben, waren voorspelbaar.

Met de crises hebben we nu te maken. Klimaatverandering is ingrijpend en vraagt om ingrijpende beslissingen, hield Reiding de studenten voor. ‘Ook de andere crises vragen om oprechte, open discussies en harde keuzes.’ Klimaatadaptatie heeft bijvoorbeeld een prijskaartje, zowel in geld uitgedrukt als in ruimte. Terwijl dat geld en die ruimte ook nodig zijn voor andere ontwikkelingen, zoals huisvesting en mobiliteit.

Optimaliseren van sectoren

De manier waarop Nederland door de eeuwen heen planmatig is ingericht, is volgens Reiding een belangrijke factor bij de groei van welvaart en welzijn. Inmiddels blinkt Nederland uit in het optimaliseren van sectoren, zoals Schiphol en de havens. Die zijn groter dan alleen gebaseerd op de omvang van het land, zei Reiding. Ook in de landbouw zoeken we de grenzen op en gaan we eroverheen. ‘Moeten we echt de op een na grootste exporteur ter wereld zijn? Past dat bij de omvang van ons land? De vraag stellen is hem beantwoorden.’

Reiding wees zijn publiek erop dat de vraag over het ruimtebeslag van de landbouw lang niet kon worden gesteld. ‘We zijn vergeten beslissingen te nemen’, zei hij. ‘Met alle gevolgen van dien. Het debat vindt nu plaats, maar dat had veel eerder gemoeten. Dat zou ook veel eerlijker zijn geweest voor de boeren.’

‘Echte samenwerking nodig’

De reactie op deze ontwikkelingen in de Nationale Omgevingsvisie noemde Reiding een stap in de goede richting. ‘De opgaven waar we voor staan, zijn met elkaar verweven. Dat betekent voor mij dat de oplossingen ook veel sterker sector-overschrijdend of geïntegreerd moeten worden geformuleerd. Hetzelfde geldt voor de manier van werken en de financiering. We hebben echte samenwerking nodig.’ Reiding wijst erop dat we veel inventiever kunnen zijn. ‘We laten ruimte onbenut. Er zijn veel meer mogelijkheden om combinaties van functies te maken.’ Functies hoeven niet strikt gescheiden te worden. Reiding noemt onder meer bouwen boven spoorlijnen en het meer combineren van natuur en landbouw.

De Metropoolregio Amsterdam heeft samen met het Rijk invulling gegeven aan de Nationale Omgevingsvisie door het opstellen van het Verstedelijkingsconcept. Daarin zijn goede afspraken gemaakt over de ruimtelijke ontwikkeling van de regio, maar op veel terreinen moet er nog een vervolg komen met goede besluiten, zei Reiding. ‘Bijvoorbeeld in het Noordzeekanaalgebied, waar een aantal grote ruimtelijke opgaven is.’ Het mag duidelijk zijn dat we ons niet de luxe kunnen permitteren om keuzes uit de weg te gaan, zei de MRA-directeur.

De samenwerkende overheden in de MRA werken samen met het Rijk aan de nieuwe NOVEX-aanpak, waarbij de gezamenlijke keuzes en dilemma’s worden besproken.

Integrale tekst

Download hier de integrale tekst van de keynote speech van MRA-directeur Emiel Reiding tijdens de Geo Promotion Conference 2023.