MRA-directeur Emiel Reiding geeft W.J. van den Bremenlezing: ‘De leefbaarheid van het land is in het geding’

MRA-directeur Emiel Reiding heeft vrijdag 11 september de W.J. van den Bremenlezing gegeven. De lezing wordt sinds 2004 jaarlijks georganiseerd door Ibn Battuta, de faculteitsvereniging van Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Eerder is de lezing gehouden door onder anderen oud-minister Jan Pronk, staatssecretaris Henk Bleker en voormalig burgemeester van Amsterdam Job Cohen.

Aanvankelijk zou Reiding zijn lezing in april geven, maar vanwege de coronapandemie kon de lezing toen niet doorgaan. Destijds werkte Reiding nog als directeur van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) voor het ministerie van Binnenlandse Zaken. Sinds augustus is Reiding secretaris-directeur van de Metropoolregio Amsterdam (MRA).

Aanpassen aan blijvende effecten verandering

De onzekerheden die met de coronapandemie gepaard gaan, markeren een tijd die bol staat van de snelle veranderingen, zei Reiding in de Remonstrantse kerk in Groningen. Veel van deze veranderingen sorteren blijvende effecten en daarom zullen we ons moeten aanpassen. Als het bijvoorbeeld over klimaatverandering gaat, moeten we handelen, zei Reiding. ‘Adaptatie is het sleutelwoord, maar dat kost wel wat. Geld en ruimte. We moeten dat echt onder ogen zien, wetende dat we die ruimte ook nodig hebben voor andere ontwikkelingen.’

Die andere ontwikkelingen zijn onder meer de enorme woningbehoefte, de energietransitie en mobiliteitsvraagstukken. Rond alle grote opgaven moeten keuzes worden gemaakt. ‘Grote keuzes,’ zei Reiding, ‘die bepalend zijn voor de toekomstige inrichting van ons land. En daarmee voor onze economie en ons welbevinden.’

‘Leefbaarheid is in het geding’

Reiding gaf aan dat de zorgvuldige inrichting van Nederland er naar zijn overtuiging aan bijdraagt dat Nederlanders tot de gelukkigste en rijkste mensen van de wereld behoren. Om dat hoge niveau minimaal vast te houden, staat ons veel te doen, zei hij. We zijn in Nederland namelijk ontzettend goed in het ultiem optimaliseren van sectoren, zoals Schiphol, de havens en de landbouw. ‘Maar we betalen er ook een prijs voor’, hield Reiding zijn publiek in de kerk en via internet voor. ‘We lopen meer dan ooit tegen de grenzen op. De leefbaarheid van het land is in het geding.’ In veranderende tijden moet onze aanpak ook veranderen, sprak Reiding. ‘Waar ligt de grens? Wat kunnen en willen we accommoderen?’

Pleidooi voor cultuurverandering

Reiding schetste grote opgaven waar we in Nederland voor staan in tijden van grote onzekerheden. ‘De cycli van verandering worden steeds korter’, constateerde hij. Hij pleitte in dat licht voor een cultuurverandering. De grote transities die nu worden gevraagd, mogen we niet meer top-down aanpakken. De regio is het schaalniveau waarop oplossingen moeten worden uitgewerkt, zei Reiding. ‘Maak van het Huis van Thorbecke een bungalow, gelijkvloers met flexibel in te delen wanden. Een levensloopbestendig huis, waar je makkelijk van de ene naar de andere kamer kunt bewegen, met een gemeenschappelijke keuken en in het midden een grote tafel waaraan het gesprek wordt gevoerd. Werkelijke samenwerking. Het Rijk doet vol mee aan dat gesprek en levert ook waar nodig.’ Zo geef je inhoud aan regie, concludeerde Reiding. ‘Een beter model dan te sterk doorgevoerde decentralisatie.’

Beroep op creativiteit nieuwe generatie planners

Bij de inrichting van de ruimte in Nederland kunnen we ook veel inventiever zijn, constateerde Reiding. ‘We laten ruimte liggen. Er zijn veel meer mogelijkheden voor combinaties van functies te maken.’ Zo zouden zonnedaken de standaard moeten zijn en kunnen natuur en landbouw veel meer samengaan. ‘Aan jullie om daar creatief in te zijn, als nieuwe generatie planners.’

Download de lezing

Hier kunt u de integrale tekst van de W.J. van den Bremenlezing lezen die Emiel Reiding op 11 september 2020 in het Engels heeft uitgesproken in de Remonstrantse kerk in Groningen.

Over de W.J. van den Bremenlezing

De lezing draagt de naam van Willem Jan van den Bremen (1931-2003). Tot zijn pensioen in 1996 was hij hoogleraar economische en sociale aardrijkskunde in Groningen. Ook was de professor enkele jaren decaan en hoofd van de faculteit Ruimtelijke Wetenschappen. Na zijn overlijden heeft studievereniging Ibn Battuta ervoor gekozen een jaarlijkse lezing te organiseren en naar Van den Bremen te vernoemen. Sinds 2004 hebben tal van toonaangevende sprekers binnen het vakgebied de W.J. van den Bremenlezing gegeven.